امروز وقتی شما چهار نفر وارد شدید هرچه دیدید خیابان‌های باریک کثیف بود و خانه‌های به هم چسبیده‌ای که همه شبیه هم‌اند، همه یک طبقه‌، همه دیواری بی روزن با دری بیش از حد بزرگ از چوب ترک خورده، همه با رنگ ناشیانه زرد و آبی. بله، می‌دانم، گه‌گاه خانه‌ای هم بود که خبر از ثروت مالکش می‌داد، بنایی فاخر که پنجره‌های رو به خیابانش آرایه‌هایی را به رخ می‌کشید که مکزیکی‌ها شیفته ‌آن‌اند، نرده‌های آهنی و سایبان‌های پارچه‌ای با تیرک‌های صلیب وار. اما، ایزابل، کجا بودند مردم نازنینی که پشت آن پنجره‌ها زندگی می‌کردند؟ آیا از خانه‌هایشان بیرون آمدند تا ورود شما را خوشامد بگویند، یا این وظیفه را به غبار و کثافت و نکبتی وانهادند که گرداگرد شما را گرفته بود. زنان پا برهنه با چهره‌های تیره پیچیده در شال، شکم‌های سنگین آبستن، کودکان عریان، گله گله سگ‌های خیابانی، گله گله جانوران دورگه که به همه جا سر می‌کشند و به جایی نمی‌روند. بعضی زرد، بعضی سیاه، همه سرگردان، همه وامانده، بی نای و نفس، گرسنه، بدن‌های پوشیده از زخم و کک را می‌خارانند، به دنبال پس مانده‌ای سر در زباله‌دان‌ها می‌کنند، افلیج، زار و نزار، با چشم‌های مورب قرمز زرد چرکابه ریز که نژاد گرگی‌شان را برملا می‌کند، پوزه‌های پر لیک و پیس‌، پشم ریخته، پوستی سخت و گر گرفته، وارفته و عاطل، که هماهنگ با نواخت کاهلانه این شهر وارفته عاطل زوزه می‌کشند. شهری که روزگاری پرستشگاه دنیای کهن مکزیک بود. چولولا شهر وامانده امروز، شهر به چرک نشسته امروز، در این یکشنبه یازدهم آوریل 1965، با سگان بیمار و زنانی با زهدان‌های متورم که برهنه پا برخاک می‌گذارند و خاموش می‌خندند و رازهای لطیفه‌وار و لطیفه‌های راز وار را با هم واگو می‌کنند، با صدایی که به گوش نمی‌آید، کلماتی پراکنده، زنجیره‌ای از هجاهای گنگ و نارسا.