دانلود مقاله آموزش هوش هیجانی در كودكان با فرمت ورد ودر 26 صفحه قابل ویرایش

1 – مقدمه 4

2- پیشینه و تعریف4

3- شکل گیری مفهوم هوش هیجانی5

4 - مغز هیجانی6

5 – جایگاه EQ در انسان7

6- تعریف هوش هیجانی7

7- کاربرد هوش هیجانی در زندگی8

8– مولفه های اصلی هوش هیجانی و اجتماعی 9

v نظریۀ بارآن9

v نظریۀ گلمن9

9– ابعاد و معیارهای هوش هیجانی10

v شایستگی شخصی10

v شایستگی اجتماعی10

10– مقایسۀ هوش هیجانی و هوش عقلانی14

11– آموزش هوش هیجانی 15

v خودآگاهی15

v ابعاد خودآگاهی15

v مدیریت خودآگاهی15

v مقابله با افکار مخل15

v اداره کردن عصبانیت15

v کسب مهارت های اجتماعی15

11 – هوش کودک20

13 – هوش هیجانی در کودک21

14 – ظرافت های تربیتی در کودکان22

15 - راهکارهای عالی برای شکوفایی هوش هیجانی کودکان22

16 – خلاصه25

17 – منابع26

 قسمتی از متن مقاله

مقدمه

يكي از سوالات مهمي كه با آن مواجه مي‌گرديم اين است كه: چرا افرادي وجود دارند كه از هوش كافي برخوردارند، هميشه در دوران تحصيل رتبه‌هاي بالايي كسب كرده‌اند و یا حتی با رتبه برتر از دانشگاه فارغ‌التحصيل شده‌اند، ولي در زندگي اجتماعي و شغلي موفق نيستند؟ اين سؤال عامل انجام يك مطالعه طولي بود كه وضعيت 95 نفر از دانشجويان دانشگاه هاروارد را تا سنين ميان‌سالي مورد بررسي قرار داد، نتايج اين مطالعه نشان داد، افرادي كه بالاترين نمره‌هاي تحصيلي را در دانشگاه داشتند، پس از بيست سال از نظر ميزان حقوق دريافتي، بهره‌وري و موفقيت شغلي از همكلاسي‌هاي‌ ضعيف تر خود موفق‌تر نبودند. آنان حتي از نظر ميزان رضايت از زندگي شخصي يا رضايت از روابط دوستانه، خانوادگي و عاطفي نيز وضعيتي برتري نداشتند. اين نتايج نشان ‌داد كه ما از مطالعه جنبه‌هاي مهمي از توانمندي‌هاي انساني در ارزيابي هوش غافل مانده‌ايم. براي پاسخگويي به اين نياز مفهوم هوش هيجاني مطرح شده و در اين فصل تلاش مي‌كنيم با ارايه تأملي بر آن زمينه كاربرد آن را در كاركنان ناجا فراهم نماييم.

پیشینهوتعریف

ارسطو میگوید:"عصبانی شدن آسان است – همه می توانند عصبانی شوند، اما عصبانی شدن در برابر شخصِ مناسب، به میزان مناسب، در زمان مناسب، به دلیل مناسب و به روش مناسب – آسان نیست!"

دانیل گلمن معتقد است، هوش عاطفی بالا تبیین می‌کند که چرا افرادی با ضریب هوشی (IQ) متوسط موفق تر از کسانی هستند که نمره‌های IQ بسیار بالا تری دارند. ضریب هوشی(IQ) نمی تواند بخوبی از عهده توضیح سرنوشت متفاوت افرادی بر آید که فرصت ها، شرایط تحصیلی و چشم اندازهای مشابهی دارند.وقتی نود و پنج دانشجوی دانشگاه هاروارد در دهه ۱۹۴۰ را - یعنی دورانی که دانشجویان دانشگاه های شرق آمریکا را اقرادی با هوشبهرهای متنوع تر از امروز تشکیل می دادند - تا سنین میانسالی مورد بررسی قرار دادند، چنین دیدند که افرادی که بالاترین نمره های تحصیلی را داشتند از نظر میزان حقوق دریافتی، بهره وری و موفقیت شغلی از همدوره ایهای ضعیف تر خود موفق تر نبودند. آنان حتی از نظر میزان رضایت از زندگی شخصی یا رضایت از روابط دوستانه، خانوادگی و عشقی نیز وضعیتی برتر نداشتند. با ظهور عصر اطلاعات و ارتقاء ارزش مندی ارتباطات انسانی و هم چنین بروز موقعیت‌های استراتژیک سازمانی، نظریه هوش عاطفی رشد چشم گیری یافته و از مباحث پرطرفدار سازمانی شده‌است. هوش هیجانی، اصطلاح فراگیری است که مجموعه گسترده‌ای از مهارت‌ها و خصوصیات فردی را در برگرفته و معمولاً به آن دسته مهارت‌های درون فردی و بین فردی اطلاق می‌گردد که فراتر از حوزه مشخصی از دانش‌های پیشین، چون هوشبهر و مهارت‌های فنی یا حرفه‌ای است. هوش هیجانی از آخرین مباحث متخصصین در خصوص درک تمایز بین منطق و هیجان بوده و برخلاف مباحث اولیه در این جا، فکر و هیجان به عنوان موضوعاتی برای سازگاری و هوش مندی تلقی شده است. به علاوه، شبیه سایر مباحث مطرح درخصوص ماهیت انسان، هوش هیجانی نیز دستخوش دو نوع بحث و گفتگوی علمی و عوام پسند گردیده‌است. اصطلاح هوش عاطفی برای اولین بار در دهه ۱۹۹۰ توسط دو روان شناس به نام‌های جان مایر و پیتر سالووی مطرح شد. آنان اظهار داشتند، کسانی که از هوش هیجانی برخوردارند، می‌توانند عواطف خود و دیگران را کنترل کرده، بین پیامدهای مثبت و منفی عواطف تمایز گذارند و از اطلاعات عاطفی برای راهنمایی فرایند تفکر و اقدامات شخصی استفاده کنند. دانیل گلمن صاحب نظر علوم رفتاری و نویسنده کتاب «کار کردن به وسیله هوش هیجانی» اولین کسی بود که این مفهوم را وارد عرصه سازمان نمود. گلمن هوش هیجانی را استعداد، مهارت و یا قابلیتی دانست که عمیقاً تمامی توانایی‌های فردی را تحت الشعاع قرار می‌دهد.

شكل‌گيري مفهوم هوش هيجاني

رفتار انسان به گونه‌اي كلي نتيجه اميال، عواطف و انديشه‌هاي اوست. اگر اين عناصر با هم موافق باشند و همكاري شايسته‌اي داشته باشند، براي فرد خرسندي به بار مي‌آورد و اگر يكي از آنها از حد خود خارج شود، تزلزل و مشكلات شخصيتي فرد آغاز مي‌شود. اصولا هرگونه زشتي از نبود نظام و هماهنگي ميان انسان و طبيعت، انسان با انسان ديگر و يا ميان انسان با خودش حكايت مي‌كند. از اين روست كه حكيم فرزانه چون افلاطون فضيلت را هماهنگي در عمل مي‌داند. در هزاره و ورود به عرصه اطلاعات و ارتباطات يا به عبارت دقيق‌تر ورود به عصر دانايي و نوآوري، ديگر مانند گذشته به هوش و رابطه آن با موفيت شغلي و موفيت در زندگي نگريسته نمي‌شود. تئوري‌هاي جديدي در باره هوش ارايه شده است كه به ‌تدريج جايگزين تئوري‌هاي سنتي مي‌شود. در مطالعات جديد هنوز دانش‌آموزان و دانشجويان در كانون توجه قرار دارند و افزون بر قوه استدلال آنها، ميزان خلاقيت، هيجان‌ها و مهارت‌هاي بين‌فردي آنها نيز بررسي مي‌شود. زماني كه روان‌شناسان در مورد مسايل هوش و تفكر به پژوهش پرداختند، مركز توجه آنها جنبه‌هاي شناختي هوش مانند حافظه، دقت، توجه، هماهنگي و ادراك و حل مسأله بود. اما پژوهشگراني بودند كه در همان زمان خاطر نشان مي‌ساختند كه جنبه‌هاي غيرشناختي نيز بايد مورد توجه قرار گيرد.

فيلسوفان در تعريف هوش بر انديشه‌هاي مجرد، زيست شناسان بر قدرت سازش و بقا، متخصصان تعليم و تربيت بر توانايي يادگيري و روان شناسان عمدتا بر قدرت سازگاري فرد در محيط يا توانايي درك و استدلال تاكيد دارند. روان شناسان تربيتي، هوش را نوعي استعداد تحصيلي مي‌دانند كه سبب موفقيت تحصيلي مي‌شود. اما، نظريه پردازان تحليلي، هوش را توانايي استفاده از پديده‌هاي رمزي و يا قدرت و رفتار موثر و يا سازگاري با موقعيت‌هاي جديد و تازه همراه با تشخيص حالات و كيفيت عوامل محيطي مي‌دانند. در وهله نخست، ديويد وكسلر است كه هوش را به عنوان ظرفيت گنجايش كلي هر فرد براي رفتار هدفمند مي‌داند تا بتواند منطقي فكر كرده و به گونه‌اي مؤثر با محيط خود كنار بيايد. بر اين اساس شايد بهترين تعريف تحليلي هوش به ‌وسيله وكسلر پيشنهاد شده باشد كه بيان مي‌كند «هوش يعني تفكر عاقلانه، عمل منطقي و رفتار موثر در محيط». در همان دوران (1940) وكسلر بر روي عناصر «غير عقلاني» در هوش مانند عناصر عقلاني تأكيد مي‌كرد و منظور او از آن جنبه‌هاي عاطفي، شخصي و عوامل اجتماعي هوش بود. چندي بعد در سال 1943 وكسلر به اين نكته اشاره نمود كه توانايي‌هاي غير عقلاني براي پيش‌بيني ميزان توانايي فرد در كامياب شدن در زندگي او نقش اساسي دارد. ثورندايك در طرح خود هوش را به سه دسته: هوش اجتماعي (توانايي درك اشخاص و ايجاد رابطه با آنها)، هوش عيني ( توانايي درك اشيا و كاركردن با آنها) و هوش انتزاعي (توانايي در نشانه‌هاي كلامي و رياضي و كار كردن با آنها) تقسيم كرد. او اعتقاد داشت هوش اجتماعي آداب، سنت‌ها و قوانين حقوق جزايي را تحت پوشش خود قرار مي‌دهد، هوش انضمامي يا ملموس در رابطه با اشيا و پديده‌هاي مادي فعال مي‌شود و هوش انتزاعي به ما اجازه مي‌دهد تا از نمادها و زبان علامتي كمك بگيريم و به تفكر و استدلال بپردازيم (افروز و هومن 1376). در دهه‌هاي 1940 و 1950 كوشش‌هاي فراواني صورت گرفت تا رابطه‌اي اساسي ميان پيشرفت تحصيلي و شخصيت پيدا شود، ولي اين تلاش‌ها پيشرفت چنداني در بر نداشت (ابي سامرا،2000 ، به نقل از بارتون، دايلمن وكتل 1972). در سال 1968 كتل و بوچر سعي داشتند تا هم پيشرفت تحصيلي در مدرسه را و هم خلاقيت را از طريق توانايي، شخصيت و انگيزه افراد پيش‌بيني كنند، آنها موفق شدند تا اهميت شخصيت را حتي در پيشرفت دانشگاهي نيز نشان دهند.

در سال 1972 بارتون و دايلمن و كتل مطالعه ديگري را به منظور تعيين رابطه دقيق متغيرهاي توانايي و شخصيت در پيش بيني پيشرفت تحصيلي دانشجويان انجام دادند. نتيجه مهمي كه به آن دست يافتند اين بود كه هوش شناختي كه تحت عنوان IQ مي‌شناسيم به همراه عوامل شخصيتي كه آنها آن را «وجدان» ناميدند پيشرفت تحصيلي را در همه زمينه‌ها پيش‌بيني مي‌كرد . آن چيزي را كه آنها تحت عنوان شخصيت اندازه گرفتند، غيرصميمي يا محتاط بودن در برابر صميمي يا خونگرم بودن، از نظر هيجاني بي ثبات بودن در برابر پايدار بودن‌، خوددار بودن در برابر هيجاني بودن، مطيع در برابر سلطه طلب بودن با وجدان يا كم وجدان بودن، خجالتي يا اجتماعي بودن، زرنگ و سخت‌گير در برابر ساده و سهل‌گير بودن، خشن و بي‌احساس بودن در برابر حساس بودن، خوشرو در برابر خشك بودن، وابسته به گروه يا خودبسنده و بي‌نياز از غير بودن، بي كنترل در برابر كنترل شده، آرام بودن در برابر عصبي بودن است. به راحتي مي‌توان فهميد كه اكثر اين عوامل همان مولفه‌هاي اساسي هستند كه امروز به عنوان هوش هيجاني معرفي مي‌گردند.

مغز هیجانی

برای درک تسلط مقتدرانه هیجان ها بر ذهن خردورز - و اینکه چرا احساسات و منطق تا این حد با هم در می افتند - نحوه تکامل مغز را بررسی می کنیم.اندازه مغز انسان که از حدود ۱۳۵۰ گرم یاخته عصبی و مایع سلولی تشکیل می شود، تقریبا سه برابر مغز بستگان نزدیک او در زنجیره تکامل، یعنی نخستین های غیر انسان است.در طول میلون ها سال تکامل، مغز از پایین به سمت بالا تکامل یافته و مراکز بالاتر آن از بسط و تفصیل قسمت های پایین تر و کهن تر به وجود آمده اند.(رشد مغز در جنین انسان تقریبا همین مسیر تکاملی را طی می کند) ابتدایی ترین بخش مغز در تمام گونه ای عصبی شان، سیستمی حداقلی نیست، ساقه مغز است که قسمت فوقانی نخاع شوکی را احاطه کرده است.این ریشه مغز، اعمال حیاتی ابتدایی مانند تنفس و سوخت و ساز اندام های دیگر بدن را تنظیم می کند و کنترل واکنش ها و حرکات قالبی را بر عهده دارد.نمی توان گفت که این مغز ابتدایی، فکر می کند یاقدرت یادگیری دارد، بلکه بیشتر مجموعه ای از تنظیم کنندهای از قبل برنامه ریزی شده است که بدن را آن گونه که باید به حرکت وا می دارد و به گونه ای واکنش نشان می دهد که ادامه حیات را ممکن سازد.در عصر خزندگان این مغز حاکمیت داشت.ماری را مجسم کنید که به نشانه تهدید به حمله فش فش می کند.از ابتدایی ترین ساختار های مغز، یعنی ساقه مغز، مراکز هیجانی سر بر آوردند.میلون ها سال بعد در طول دوران تکامل، از این قسمت های هیجانی، مغز متفکر یا قشر تازه مخ پدید آمد، یعنی پوسته بزرگی که متشکل از بافت هایی در هم پیچیده که لایه های فوقانی مغز را تشکیل می دهند.این واقعیت که مغز متفکر از مغز هیجانی به وجود آمده است، رابطه میان فکر و احساسات را آشکار تر می سازد، به این صورت که خیلی پیش از آنکه مغز منطقی پدید آید، مغز هیجانی وجود داشته است.تکامل مراکز قدیمی هیجانی از قطعه بویای شروع شد و این مراکز در نهایت به قدری بزرگ شدند که قسمت فوقانی ساقه مغر را احاطه کردند.در مراحل اولیه، مرکز بویایی از لایه های عصبی باریکی تشکیل کی شد که برای تجزیه و تحلیل بو به کار برده می شدند.یک لایه از این یاخته ها، آنچه را که فرد بوییده بود می گرفت و به دسته های مختلف طبقه بندی می کرد.خوردنی یا سمی، جفت جنسی، دشمن یا طعمه.لایه دوم یاخته ها از طریق سیستم عصبی، پیام های بازتابی را ارسال می کرد تا به بدن دستور لازم را بدهد:گاز گرفتن، از دهان بیرون ریختن، نزدیک شدن، گریختن، تعقیب کردن و شکار.با پدید آمدن اولین پستانداران، لایه های جدید و اصلی مغز هیجانی به وجود آمدند، این لایه ها که ساقه مغز را در بر گرفته اند به نانی حلقوی شباهت دارند که ته آن را گاز زده باشند، یعنی جایی که ساقه مغز میان آن قرار گرفته است.از انجا که این قسمت مغز به دور ساقه مغز حلقه زده و آن را در میان گرفته است، به آن دستگاه لیمبیک (دستگاه کناری) می گویند که ریشه لغوی آن "Limbus" به معنای حلقه است.این محدوده عصبی جدید، هیجان های مناسب را به مجموعه مغز اضافه کرد.در مواقعی که اسیر اشتیاق یا غضب، یا سراپا غرق عشق یا ترس و وحشت می شویم، در واقع دستگاه لیمبیک است که مارا در چنگال خود دارد