دانلود مقاله خرما با فرمت ورد و در 40 صفحه قابل ویرابش

قسمتی از متن مقاله

مقدمه

خرما یکی از مقدس ترین و قدیمی ترین درختان میوه شناخته شده بـــرای انسان است پیدایش درختان خرما در جهان از دوران دوم زمین شناسی آغاز شده این گیاه از نواحی جنوب غربی آسیا و بین النهرین منشاء گرفته و کشت آن در مناطق گرمســـیر جهان رونق دارد ساختار مقاوم فیزیولوژیکـی این گیاه در برابر شوری، گرما و خشکـــــی محیط باعث سازگاری آن با مناطق یاد شده می گردد.

تعداد کشورهای تولیدکننده خرما در جهان در حدود ۳۳ کشور است که در این میان ایران به لحاظ تولید بعد از کشور مصر مقام دوم جهان و از نظر سطح زیر کشت نیز در مقام اول جهان قرار دارد.

بر اساس آخرین آمار رسمی (1387) اعلام شده توسط دفتر آمار و فن آوری اطلاعات سطح زیرکشت و تولید و عملکرد خرمای کشور به شرح ذیل می باشد:

میزان خرمای تولید شده کشور در این سال 1006406 تن میباشد

سطح زیرکشت غیربارور و بارور نخیلات به ترتیب در حدود 39554 هکتار و 204875 هکتار گزارش شده است.

میانگین عملکرد خرما در کشور نیز به میزان 4912 کیلوگرم در هکتار استو استانهای خوزستان، بوشهر، فارس، کرمان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان مناطق عمده کاشت و تولید محصول خرما می باشند. سایر استانها شامل استانهای یزد، اصفهان، کرمانشاه، خراسان جنوبی، ایلام، سمنان وکهکیلویه و بویراحمد سطح کمتری از نخیلات را تشکیل می دهند.

طبق آمار سال 1388 صادرات خرما به میزان 87000 تن وبه ارزش 9/88 میلیون دلار میباشد.

با توجه به موارد ذکر شده می‌توان به اهمیت خرما پی برد و هدف ما در این مقاله بیان اطلاعات گیاه شناسی خرماست و در آن به بررسی مراحل کاشت و داشت و برداشت خرما خواهیم پرداخت.

 

 

طبقه بندی گیاهشناسی درخت خرما

نخل خرما از گیاهان تک لپه ای خانواده نخل ها است این خانواده ۲۰۰ جنس و ۱۵۰۰ گونه دارد بومی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری آفریقا و جنوب آسیا می باشد.یکی از این گونه ها نخل خرمای معمولی phoenix dactyliferaاست.

خرما گیاهی چند ساله و دو پایه است یعنی گل های نر و ماده روی پایه های جداگانه قرار دارد از نظر تولید میوه عمر اقتصادی نخل خرما حدود ۴۰ سال است.

 

از لحاظ نیازهای اکولوژیکی خرما محصول نقاط حاره است اگر چه در نقاط نیمه گرمسیری نیز کشت شده است رشد خرما در نقاطی میسر است که دارای زمستان معتدل و تابستان گرم و خشک برای رسیدن میوه باشد و مدت ۷ـ۵ ماه از زمان گرده افشانی تا برداشت میوه باران یا رطوبت بیش از اندازه وجود نداشته باشد

عوامل آب و هوایی ، خاک، آب، توپوگرافی از جمله عوامل تعیین کننده مناسب بودن یک منطقه جهت کاشت خرما هستند.

 

از نظر طبقه بندی تاکسونومیک به شرح زیر می‌ باشد:

 

گروه	Spadiciflora
راسته	Palmea
خانواده	Palmaceae
زیرخانواده	Cory phyoideae
قبیله	Phoeniceae
جنس	Phoenix
گونه	Dactylifera

 

 

 

 

اندامهای رویشی نخل خرما

ریشه

درخت خرما چون تک لپه است ریشه اصلی ندارد بلافاصله پس از آن که ریشه اولیه از بذر بیرون آمد ریشه ثانویه ظاهر می‌شود آنها خوشه های متراکمی تشکیل می دهند و در تمام طول قطرشان یکسان است تمام ریشه های خرما دارای کیسه های هوایی هستند که بعنوان اندام تنفسی عمل می کنند

درخت خرما تنه ای مستقیم و استوانه ای دارد و قطر آن در طول تنه یکسان است و تا محل تاج که برگها یکباره بصورت انبوه ظاهر می شوند تغییر نمی کند

برگ

بسته به رقم سن درخت و شرایط محیطی برگهای نخل ۶ـ۳ متر طول دارند در هرسال ۳۵ـ۱۰ برگ جدید ایجاد می شود که طول عمرشان ۷ـ۳ سال است

تعداد برگهای هر نخل معمولاً ۱۴۰ـ۳۰ عدد است

لیف

در قاعده برگ غلافی است که نخل را دربر می گیرد این غلاف شامل بافت سفید رابطی است که بر اثر دسته های آوندی منشعب می شود با رشد برگهای به سمت بالا بافت رابط تا حدود زیادی ناپدید می شود و دسته های آوندی خشکیده و قهوه ای رنگ به صورت نوار لیفی محکم و زبر در می آید که به لبه های جانبی قسمت زیرین و قاعده رگبرگ اصلی در برگها چسبیده و تنه را می پوشاند

خار

خارها در دو حاشیه بیرونی دمبرگ قرار دارند و تعداد آنها بسته به رقم بین ۶۰ـ۱۰ عدد متغیر است خارها می توانند بصورت منفرد و گروههای دوتایی یا سه تایی باشند تعداد و ترتیب قرار گرفتن آنها در طرفین رگبرگ اصلی در تشخیص ارقام خرما حائز اهمیت می باشند

برگچه

برگچه یا برگهای پرمانند سخت، نیزه ای شکل و از طول تا خورده اند به طور اریب به دمبرگ یا رگبرگ اصلی که طول و عرض آن در ارقام مختلف متغییر است متصل هستند نحوه قرار گرفتن برگچه ها بسته به واریته متفاوت هستند.

 

 

اندامهای زاینده

گریبانه (اسپات)

گریبانه ها یعنی پوششهایی که خوشه های گل را تا زمان رشد کامل در بر می گیرند بر روی نقطه رشد در زوایای شاخه ها بصورت جوانه ظاهر می شوند آنها از درون غلافهای لیفی که قاعده محور برگ را تشیکل می دهند ظاهر می شوند

گریبانه ها در ابتدا سبز رنگ و سپس قهوه ای میشوند گریبانه های نر از گریبانه های ماده معمولاً کوتاه تر و پهن تر هستند متوسط تعداد آنها در نخل ماده در حدود ۱۲ـ۶ و در نخل نر قدری بیشتر است

 

گل آذین(خوشه گل)

با شکافتن گریبانه یا اسپات گل آذین که سنبله مرکب است آشکار می شود و ساقه اصلی یا محور خوشه رویت می گردد رشد این محور ادامه یافته و در هنگام رشد کامل طول آن بسته به رقم گاهی تا ۲ متر یا بیشتر می رسد سنبلکها براق و طول آنها از ۱۰ سانتیمتر تا ۱ متر یا بیشتر متغیر است تعدادشان در هر خوشه گاهی تا ۱۵۰ عدد می رسد گلها کوچک، معمولاً زرد رنگ، سفت و چرمی، چسبیده به محور سنبلک و بی پایه اند و در انحنای سنبلک ایجاد می شوند

گلهای نر معطرند و از ۳ کاسبرگ، ۳ گلبرگ تخم مرغی ناقص و روپوش دار ، ۶ پرچم با محورهای کوتاه نوک تیز و برافراشته تشکیل شده اند

گلهای ماده ۳کاسبرگ دارند که بصورت کاسه کوچکی بنظر می آیند هر گل ماده دارای سه گلبرگ مدور فلسی، ۶ پرچم ناقص و سه پرچم آزاد با تخمکهای مستقیم و بی پایه و کلاله خمیده است در گلهای تلقیح شده معمولاً۲برچه نارس می ماند و تنها یکی به میوه تبدیل می شود.

برچه های نارس بصورت دواندام کوچک قهوه ای در کنار میوه تازه تشکیل شده باقی می مانند و پس از مدتی می رسند.

 

 

میوه

برحسب رقم و شرایط رشد، وزن میوه خرما بین ۲ الی ۶۰ گرم طول طول آن ۱۸ الی ۱۱۰ میلیمتر و عرض آن بین ۸ الی ۳۲ میلیمتر متغیر است از نظر رنگ میوه ارقام خرما متفاوت است ولی عمدتاً دو رنگ زرد و قهوه ای در اغلب ارقام دیده می شود از نظر جنس و میوه ارقام خرما به سه گروه نرم (تر) خشک و نیم خشک تقسیم می شود.

عمده ارقام خرما شامل ارقام تر(مضافتی، خاصویی، خنیزی، برحی، کبکاب) و ارقام خشک و نیمه خشک (پیارم، زاهدی، توری، مجول، دیری، شهابی) می باشد، البته نام گذاری ارقام بیشتر محلی بوده و بسته به مکان ممکن است یک رقم چند نام هم داشته باشد.

 

میوه های بذر دار تشکیل شده دارای مراحل رشد مختلفی با نامهای حبابوک، کیمری، خلال،رطب و تمر هستند.

حبابوک:

میوه کوچک، نابالغ و سبزرنگی که بعد از گرده افشانی تشکیل می شود را حبابوک گویند طول دوره حبابوک از ۱تا ۳ هفته بطول می انجامد

کمیری:

در این مرحله میوه رشد کرده و به رنگ سبز روشن در می آید این مرحله طولانی ترین مرحله رشد و نمو میوه می باشد.

خلال(خارک):

این مرحله معروف به مرحله تغییر رنگ است که در آن رنگ میوه از سبز به زرد یا زرد کمرنگ ، صورتی یا قرمز تغییر می یابد

رطب:

در مرحله رطب ، میوه ها کم و بیش شفاف شده و رنگ آنها از رنگ دوره خلال به رنگ قهوه ای یا نزدیک به سیاه تغییر می یابد این تغییر رنگ با نرم شدن بافت میوه نیز همراه است.

تمر:

آخرین مرحله رسیدگی میوه خرما را تمر می گویند در این مرحله میوه مقادیر فراوانی از رطوبت خود را از دست می دهد تا آنجا که در اثر افزایش نسبت قند به آب در میوه ، امکان تخمیر قندهای موجود در میوه به شدت کاهش یا کاملاً متوقف میشود.

هسته

برحسب رقم شرایط رشد دارای وزنی بین ۵/۰ تا ۴ گرم، طول ۱۲ تا ۳۶ میلی متر و عرض ۶ تا ۱۳ میلیمتر می باشد. هسته حالتی کشیده واز سمت شکم دارای یک شیار طولی است .

کاشت

 

روشهای تکثیر خرما:

 

تکثیر خرما از طریق بذر:

تکثیر از طریق بذر (هسته) قدیمی ترین روش تکثیر خرما می باشد وتقریباً منشاء همه ارقام موجود در دنیا بذر می باشد تکثیر از طریق بذر در برنامه های تجاری تولید خرما منسوخ شده می باشد.

تکثیر از طریق بذر عمدتاً در برنامه های اصلاح وبه نژادی خرما و همچنین تولید نهال به منظور مصارف غیر خوراکی نظیر احداث فضای سبز یا تولید چوب به منظور نئوپان سازی می تواند مفید باشد.

 

تکثیر از طریق پاجوش:

منجر به حفظ کلیه صفات و خصوصیات پایه مادری در گیاه جدید می گردد در حال حاضر رایج ترین مناسب ترین و ارزان ترین روش تکثیر نخل در دنیاست که توسط نخل کاران ایران نیز در نخلستانها انجام می شود.

ویژگی های پاجوش خوب عبارتند از :

v پایه مادری باید سالم و شاداب باشد

v پاجوش باید جوان در وضعیت رشد سریع به قدر کافی بزرگ و تقریباً استوانه ای شکل باشد

v پاجوش باید ریشه دار باشد

v پاجوش باید توسط کارگران ماهر و مجرب از تنه مادری جداسازی شده باشد

v محل قطع پاجوش باید کوچک صاف بدون ترک و شکاف باشد.

v هیچ گونه آلودگی به آفات و بیماریها نداشته باشد.

v تعداد پاجوشهای متصل به تنه مادری نباید زیاد باشد مناسب ترین تعداد ۵ـ۳ پاجوش پای هر نخل مادری است.

v وزن پاجوش بین ۲۵ـ۱۰ کیلوگرم باشد

v پاجوش ۵ـ۳ ساله باشد و قطر قاعده آن ۳۵ـ۲۰ سانتی متر باشد.

معایب تکثیر از طریق پاجوش

v تولید پاجوش معمولاً در دوره کوتاهی از زندگی نخل (۲۰ـ۸ سال اول ) صورت می گیرد.

v درصد تلفات نسبتاً بالا و نیاز به واکاری مجدد دارد( میانگین درصد گیرایی پاجوش در ارقام مختلف حدود ۶۰% است)

v زمان نسبتاً طولانی جهت ثمر دهی (۶سال به بالا) نیاز است.

v عدم امکان تولید انبوه نهال (هر درخت خرما در طول عمر خود حداکثر ۳۰ - ۲۰ پاجوش در شرایط مطلوب تولید می کند)

v نیاز به کارگر ماهر و مجرب جهت جداسازی از تنه مادری دارد

v هزینه زیاد جداسازی

v امکان انتشار آفات و بیماریها

عوامل موثر در گیرایی پاجوش:

v رقم

v زمان کاشت پاجوش

v نحوه جداسازی

رقم :

گیرایی پاجوش ها در ارقام مختلف متفاوت است که بستگی به قدرت ژنتیکی ریشه زایی و تحمل شرایط ناهنجار محیطی دارد

زمان کاشت پاجوش: براساس تجارب موجود در کشور مناسب ترین زمان جهت انتقال و کاشت پاجوش در اغلب مناطق خرما خیز کشور به ترتیب فصلهای بهار و پاییز میباشد.

نحوه جداسازی: برای جداسازی پاجوش از پایه مادری ابتدا باید نخلستان ها را آبیاری نمود بعد از گاورو شدن خاک پای نخل باید خاک اطراف آن را کنار زد به طوری که محل اتصال پاجوش به پایه مادری ظاهر گردد.

نکته :قبل از انجام عملیات جداسازی پاجوش برگهای اضافی و خشک هر پاجوش ابتدا حذف و سپس بقیه برگها جمع شده و توسط طناب باریک یا بوسیله برگ خرما به هم بسته شوند تا در حین کار جداسازی پاجوش اولاً به پاجوش آسیب نرسد ثانیاً برای عملیات جداسازی ایجاد مزاحمت نکند.

پس از مراحل فوق پاجوش برای جداسازی آماده می باشد جهت جداسازی پاجوش باید از افراد ماهر و مجرب استفاده نمود ناف پاجوش پس از جداسازی باید کاملاً صاف و سالم باشد.

برای قطع محل اتصال پاجوش به نخل مادری ( ناف) از وسیله ای بنام دیلم که دارای تیغه برنده تیز و فولادی است استفاده می گردد.

پاجوش را باید طوری از پایه مادری جدا کرد که ناف آن سالم و حداقل یک ریشه سالم داشته باشد پاجوشهای فاقد ریشه به دلیل عدم گیرایی ارزش کاشت نداشته و معمولاً سبز نمی شوند.