دانلود مقاله CBCT  با فرمت ورد ودر 48 صفحه قابل ویرایش

قسمتی از متن مقاله

دوره بی دندانی

دندان‌ها از اعضا متشکله بدن انسان می‌باشند، که همیشه دستخوش شایع‌ترین ضایعات به نام پوسیدگی می‌باشند. در صورت پیشرفت پوسیدگی و عدم جلوگیری آنها انسان با فقدان مهم‌ترین عامل دستگاه جونده یعنی دندان‌ها روبرو می‌گردد. متأسفانه تخریب بافت های دندانی تنها عامل از بین رفتن آن نمی‌باشد، بلکه ضایعات دیگری که انسان را از داشتن دندان‌های طبیعی محروم می‌سازد، بیماری‌های پریودونشیوم یا به عبارت دیگر بافت‌های نگهدارنده دندان می‌باشد، که در پاره‌ای از اوقات بیش از پوسیدگی دندان ها باعث فقدان دندان‌های طبیعی می‌گردد.

امکان دارد که شخص تا آخر عمر دچار پوسیدگی دندان نگردد، و بیماری‌های پریودنتال نیز او را تهدید ننماید، لیکن تحلیل فیزیولوژیک و تغییرات نسوج نگهدارنده دندان ها که با گذشت سن حادث می‌گردد، دوره بی‌دندانی را باعث گردد. تعداد افرادی که به دوره بی دندانی نمی‌رسند درصد کمتری می‌باشند. در سال‌های اخیر تلاش‌های همه جانبه‌ای برای حفظ انساج دندان ها و انساج نگهدارنده آن به عمل آمده و تا مقدار زیادی توانسته‌اند دوره بی دندانی را به تعویق اندازند. بعضی افراد با عدم رعایت بهداشت دهان و دندان و عدم مراجعه به موقع به مراکز درمانی دندانپزشکی، دوره بی‌دندانی را در طول زندگی خود سریعتر از موقع پدید می‌آورند.امروزه با برنامه‌های پیشگیری و آموزش بهداشت دهان و دندان توانسته‌اند دوره بی‌دندانی را به اواخر عمر افراد سوق دهند. به نظر عده ای، از دست دادن دندان های طبیعی چندان اهمیت نداشته و بر این باورند که با داشتن یک دست دندان مصنوعی این نقص عضو را جبران خواهند نمود. جبران نقص عضو به دست بشر تاکنون در حد کمال و مطلوب امکان پذیر نبوده، در مورد دندان مصنوعی نیز باید اعتراف نمود که با تمام کوشش ها و تلاش‌ها هنوز جایگزینی به وسیله دندان های مصنوعی که بتواند به طور کامل وظیفه دندان های طبیعی را انجام دهد، نتوانسته است صورت گیرد. بدین لحاظ این گونه افراد بایستی از این باور ناآگاهانه مطلع گردند و در حفظ دندان های طبیعی خود بی تفاوت نبوده و خود را به دوره بی‌دندانی زودتر از موعد دچار نسازند.

از آنجایی که از بین رفتن دندان های طبیعی در اکثر موارد اجتناب‌ناپذیر است، دست اندر کاران، دانشمندان و مؤلفین سعی نموده‌اندکه راه های درمانی صحیح جهت جایگزینی این عضو ارزنده را ارائه نمایند و تا حدود زیادی نیز موفقیت‌هایی به دست آورده اند.

با از دست رفتن دندان ها:

1- زیبایی صورت به خصوص در یک سوم تحتانی دچار نقص می‌گردد.

2- عمل جویدن از بین می رود.

3- صحبت کردن مختل می‌شود.

4- بافت‌های نگهدارنده دندان ها رو به نابودی می‌رود.

بنابراین اهداف اصلی از درمان افراد بی‌دندان بایستی موارد زیر باشد:

1- حفظ انساج باقی مانده حفره دندان.

2- تأمین زیبایی یا Esthetics.

3- باز گرداندن عمل جویدن تا حد امکان.

4- کمک به صحبت کردن صحیح و یا Phonetic.

فاکتور اول از اهمیت زیادی برخوردار می‌باشد که گاهی کمتر به آن توجه می‌گردد. متأسفانه در پاره ای از جوامع، اینگونه درمان ها با میزان قابل توجهی به وسیله افراد غیر مطلع و بدون صلاحیت لازم انجام می‌گردد. زیبایی نسبی و عمل نسبی را با توجه به اینکه بشر عادت پذیر می باشد، به طور موقت بوی باز می­گردانند و لیکن به سلامت و حفظ انساج باقی مانده توجهی نمی‌نمایند. این عدم توجه و استفاده از راه­های درمانی غلط آسیب غیر قابل جبرانی را ایجاد می‌نماید که در آینده بسیار نزدیک بیماران را از داشتن یک دست دندان مصنوعی قابل تحمل محروم می‌سازند. افراد غیر مطلع بر این باورند که ساختن دندان مصنوعی بدون اطلاع از بافت شناسی، آسیب شناسی، آناتومی، فیزیولوژی، بیولوژی و میکروب شناسی و...... امکان پذیر می باشد.

حفره دهان را به مثابه یک مجسمه بدون علائم زندگی فرض کرده و ساختن دست دندان را به عنوان یک کاردستی می‌دانند. این افراد سخت در اشتباه بوده و فقط از قدرت عادت پذیری بشر استفاده کرده و کار خود را بدون هیچگونه آینده‌نگری برای بیمار انجام می‌دهند. امید است با افزایش تعداد دندانپزشکان، دوره بی دندانی افراد در جهت حفظ، نگهداری و سلامت بافت‌های باقیمانده دهان انجام یابد.

 

مقایسه تحمل نیرو به وسیله دندان های طبیعی و مصنوعی

دندان‌های طبیعی در داخل حفرات استخوانی فک بالا و پایین قرار دارند که توسط الیاف پریودونتال به استخوان‌های فکین اتصال می یابند. در ساختمان پریودونشیم، لیگامان‌های پریودنتال با خاصیت ارتجاعی خود به مقابله با نیروهای وارده بر می خیزند یعنی لیگامان های پریودنتال با وارد شدن نیرو به دندان‌ها، از حالت غیر فعال به حالت فعال در می‌آیند و به دندان های طبیعی اجازه می‌دهند که بتوانند حداکثر نیروی ممکنه را تحمل نمایند. در دهان بدون دندان طبیعی، نیروهای وارده بر دندان های مصنوعی به بافت مخاطی که در زیر قاعده پروتز کامل قرار می گیرند، انتقال داده می‌شود. یعنی در دهان بدون دندان، بافت مخاطی بجای لیگامان‌های پریودنتال به مقابله با نیروهای وارده بر دندان ها بر می‌خیزند که مسلماً نخواهند توانست به همان میزان نیروها را تحمل نمایند.

مقدار نیروهای وارده توسط عضلات جونده در بین دندان های فک بالا و پایین را مؤلفین مختلف، ارقام متفاوتی را ذکر کرده اند که به طور متوسط مقدار این نیرو 75 کیلوگرم و حداکثر 112 کیلوگرم گزارش گردیده است. در صورتی که نیروی حاصله در بین دندان‌های مصنوعی بالا و پایین به طور متوسط 6 تا 8 کیلوگرم و برخی مؤلفین تا حداکثر 11 کیلوگرم گزارش نموده‌اند. به هنگام جویدن تمام این نیرو اعمال نمی‌گردند و مقدار نیروی وارده توسط عضلات، بستگی به نوع غذای مصرفی شخص دارد. میزان نیروی متوسط به هنگام جویدن در دندان های طبیعی حدود 20 کیلوگرم می باشد. در صورتی که متوسط نیروی جویدن در دندان های مصنوعی حداکثر 6 تا 8 کیلوگرم می باشد که به طور معمول نیروی کمتری خواهد بود. به علت کاهش نیروی مضغ در افراد بی‌دندان، این افراد در انتخاب غذا، به غداهایی روی می‌آوردند که به نیروی جويدني کمتری احتیاج دارند.

 

زمان وارد شدن نیرو بر دندان ها

در افراد عادی با سیستم دستگاه جونده سالم، بیشترین میزان نیرو در حین جویدن"Mastication" و بلع (Swallowing) صورت می‌گیرد. در شبانه روز جمعاً زمانی که دندان ها تحت نیروهای اکلوزالی در اثر بلع و جویدن قرار می‌گیرند به طور متوسط 5/17 دقیقه، است و بقیه ساعات شبانه روز دندان ها معمولاً در تماس با یکدیگر نمی باشند و نیرویی نیز بر یکدیگر وارد نمی‌سازند. در هنگام خواب هر ساعت، 10 عمل بلع انجام می‌گیرد یعنی در 8 ساعت خواب 80 بار عمل بلع صورت می‌گیرد. اگر چنانچه در هر عمل بلع یک ثانیه تماس دندانی برقرار گردد، جمعاً 3/1 دقیقه دندان های فک بالا و پایین تحت نیروی اکلوزالی قرار می‌گیرند. به عبارت دیگر دندان های فک بالا و پایین در هنگام خواب هر 6 دقیقه یکبار در تماس یا یکدیگر قرار گرفته و ضربه‌ای "Stroke" وارد می‌سازند که باعث می‌گردند بافت های نگهدارنده دندان‌ها تحت عمل "Function" قرار گیرند. چنین اعمال فانکشنال باعث می‌گردند که انساج سلامتی خود را حفظ کرده و بازسازی لازم را داشته باشند و گرنه تحلیل انساج در اثر عدم فانکشن صورت خواهد گرفت. در افرادی که از دست دندان مصنوعی استفاده می‌کنند، توصیه می‌گردد که در شب هنگام پروتزهای خود را از دهان خارج نمایند و مضرات داشتن پروتز در داخل دهان را در شب هنگام بیشتر از نفع نیروهای فانکشنال بر بافت‌های نگهدارنده پروتز کامل می دانند.

 

جهت نیروهای جویدن

در طی عمل جویدن، نیروها به طور عمود بر سطح جونده دندان ها (occlusal table) وارد می‌گردد. لیکن به علت سطوح شیب‌داری که در سطوح جونده‌ی دندان ها وجود دارد، از نیروی عمودی مضغ، مؤلفه‌های افقی پدید می‌آید و باعث می‌گردد که دندان ها به سمت مزیال، لینگوال و باکال تحت فشار قرار گیرند. دندان‌های طبیعی با حرکت جزئی در مقابل مؤلفه های افقی پاسخ می‌دهند، لیکن دندان های مصنوعی نمی‌توانند چندان مقاومتی در مقابل مؤلفه‌های افقی نیرو داشته باشند و بالطبع از بستر خود جدا شده و حرکت می‌نمایند. در مراحل درمانی بیماران پروتز کامل، کاستن مؤلفه‌های افقی تا جایی که مقدور است بایستی یکی از اهداف مهم درمانی باشد.

 

نیروهای حاصل از اعمال FUNCTIONAL و PARAFUNCTIOAL

اعمال طبیعی نظیر جویدن و بلع را Fucctional و اعمال غیر طبیعی و غیر عادی نظیر دندان قروچه (Bruxism)، فشردن عمودی دندان‌ها بر روی هم (Clenching) را اعمال Parafunctional نامیده می‌شوند.

در نیروهای حاصل از اعمال Fucctionalکه به طور متناوب عمل و استراحت وجود دارد، فرصت بازسازی وجود داشته و در بافت ها دگرگونی حادث نمی‌گردد. در نیروهای حاصل از اعمال Parafunctionalکه معمولاً به طور مستمر می‌باشد زمان استراحت از بین رفته و فرصت بازسازی برای بافت ها پدید نمی‌آید.

در این صورت بافت‌ها با تغییر وضعیت به مقابله با تخریب بر می‌خیزند. مثلاً در Bruxismهمراه سایش دندان‌های طبیعی، وسیع شدن فضای پریودنتال و تراکم استخوان آلوئل را مشاهده می‌کنیم. با افزایش فشار، سد مقابله با تخریب شکسته شده و بافت‌ها دچار تخریب می‌گردند که لق شدن دندان ها از علائم بارز کلینیکی تخریب بافت های پریودونشیم می‌باشد. در افراد با دندان مصنوعی کامل نیز چینی تخریبی با درجه بیشتر و زودتر از موعد، برای بافت های تحت پوشش پروتز اتفاق می‌افتد که بایستی با راه‌های درمانی صحیح این نیروها حذف گردند.

 

قدرت تشخیص مقدار نیرو به وسیله دندان های طبیعی و مصنوعی کامل

قوه‌ی تشخیص مقدار نیروی وارده بین دندان های فک بالا و پایین (Bit Force Discrimination) توسط مفصل گیجگاهی فکی، عضلات جونده و لیگامان‌های پریودنتال صورت می‌گیرد. با از بین رفتن، لیگامان‌های پریودنتال، پس از خارج کردن دندان‌های طبیعی،مسلماً در این قدرت تشخیص خللی وارد خواهد شد. به عبارت دیگر، قدرت تشخیص مقدار نیروی وارده بین فک بالا و پایین در افراد با دندان مصنوعی کامل نسبت به افراد با دندان طبیعی کاهش می یابد. با آزمایشاتی که به عمل آمده ثابت گردیده که این" اختلال قدرت تشخیص" در احساس نیروهای کم، بیشتر صدق می‌نماید.

 

سطوحی که تحت فشار قرار می‌گیرند.

سطحی که در افراد بی‌دندان تحت فشار اکلوزالی قرار می‌گیرد نسبت به سطحی که توسط دندان های طبیعی می‌تواند تحت فشار قرار بگیرد به مراتب از نظر وسعت محدودتر است. بستر تحت فشار در زیر پروتز متحرک را به طور متوسط در فک بالا 96/22 سانتی متر مربع و در فک پایین 25/12 سانتی متر مربع برآورد نموده‌اند. در صورتی که وسعت بافت های پریودنتال به طور متوسط 45 سانتی متر مربع باشد با مقایسه این ارقام، سطوح تحت فشار در افراد با دندان 5/3 برابر سطوح تحت فشار در افراد بی‌دندان می‌باشد. هر چقدر سطح تحت فشار کمتر باشد،استرس بیشتری به بافت های تحت پوشش وارد می‌گردد و این خود باعث آزردگی بافت های بستر پروتز می‌گردد که خود دلیل دیگری برای کم شدن نیروهای جویدن با دندان­های مصنوعی می باشد.

 

وجه اشتراک افراد با دندان طبیعی و دندان مصنوعی

تا هنگامی که دندان های طبیعی در داخل دهان وجود دارد نیروهای اکلوزالی به ترتیب به دندان های طبیعی و سپس بر بافت های پریودنشیم به ترتیب به لثه، الیاف پریودنتال و استخوان آلوئل وارد می‌آید.

پس از خارج شدن دندان های طبیعی و گذاشتن دندان های مصنوعی نیروهای اکلوزالی پس از وارد شدن بر دندان های مصنوعی به ترتیب به بافت های مخاطی، تحت مخاطی، پروست وارد می‌آید. آنچه در افراد با دندان طبیعی و بدون آن مشترک است، وارد شدن نیروها نهایتاً به استخوان فکین می باشد. نظر به اهمیت استخوان در حمایت و نگهداری (Support) پروتز کامل بسیار مهم و حیاتی می باشد.

منطق استفاده از ایمپلنت‌های دندانی

هدف آرمانی دندانپزشکی نوین بازسازی شکل، عملکرد، راحتی، زیبایی، تکلم و سلامت بیمار است. دندانپزشک این بازسازی را برای موجود زنده از طریق برداشتن پوسیدگی‌های یک دندان یا جایگزینی چندین دندان، انجام می‌دهد. علت منحصر به فرد بودن دندانپزشکی ایمپلنت، توانایی آن را در دستیابی به این هدف بدون توجه به آتروفی، بیماری یا آسیب سیستم دهانی فکی، است. با این وجود، هرچه تعداد دندان های از دست رفته‌ی بیمار بیشتر باشد، کار دندانپزشکی ایمپلنت دشوار تر می‌شود. امروزه به واسطه‌ی تحقیقات دنباله دار، ابزارهای تشخیصی، طرح درمان های گوناگون، طرح‌های مختلف ایمپلنت، مواد و تکنیک ها، می‌توان موفقیت درمان بسیاری از موقعیت‌های دشوار کلینیکی را پیش‌بینی کرد.

افزایش نیاز و استفاده از درمان های مرتبط با ایمپلنت در نتیجه‌ی تأثیر مجموع عوامل ذیل می باشد:

1- طولانی تر شدن عمر جمعیت سالخورده

2- از دست دادن دندان مرتبط با افزایش سن

3- عواقب ناشی از شکست پروتزهای ثابت

4- عوارض آناتومیک بی دندانی

5- کارآیی ضعیف درمان های پروتز متحرک

6- عوارض پروتزهای پارسل متحرک

7- جنبه‌های روانی از دست دادن دندان و برآوردن نیازهای جوانان در حال پیر شدن

8- نتایج طولانی مدت قابل پیش‌بینی در پروتزهای متکی بر ایمپلنت

9- مزایای پروتزهای متکی به ایمپلنت

 

تأثیر جمعیت سالخورده

براساس اطلاعات موجود، سن به طور مستقیم با تمام ‌شاخص های از دست دادن دندان ارتباط دارد. بنابراین جمعیت سالخورده عامل مهمی است که باید در دندانپزشکی ایمپلنت در نظر گرفت. هنگامی که اسکندر کبیر دنیا را فتح کرد، فقط 17 سال داشت و طول عمر در آن زمان فقط 22 سال بود. از سال 1910، امید به زندگی سریعتر از هر زمان دیگری در طول تاریخ افزایش یافته است.تصور می شود در 50 سال آینده گروه سنی بالای 65 سال به بیش از 20% جمعیت افزایش یابند. امید به زندگی به طور معنی داری بعد از سن بازنششستگی افزایش یافته است، میانگین طول عمر در سال 1965، 65 سال و در سال 1990، 78 سال بوده است. امید به زندگی در سال 2001، برای افراد غیر سیگاری و با وزن طبیعی، 85 سال گزارش گردید.امروزه یک فرد 65 ساله می‌تواند انتظار داشته باشد که بیش از 20 سال زنده خواهد بود و یک فرد 80 ساله می‌تواند انتظار داشته باشد که 5/9 سال دیگر زنده است. یک نفر از یک زوج 65 ساله به احتمال %50 تا سن 92 سالگی و به احتمال %25 تا سن 97 سالگی عمر خواهد کرد. زنان دو سوم جمعیت بالای 65 سال را تشکیل می‌دهند. یک زن سالم 65 ساله به احتمال زیاد %50 در صد تا سن 88 سالگی و به احتمال %25 تا سن 94 سالگی عمر خواهد کرد.

لذت‌های اجتماعی، شامل شام و نهار خوردن، با افزایش سن ادامه می یابد. در گذشته، دندانپزشکی سالمندان به معنی درمان‌های ارزان با تأکید بر روش های غیر جراحی بود. اکنون میزان فقر در سالمندان رو به کاهش است. به علت افزایش طول عمر در 20 سال اخیر، اکنون جمعیت بالای 65 سال به %20 کل جمعیت رسیده است. بنابراین سرمایه‌گذاری در سلامت دهان افراد مسن مقرون به صرفه تر از خرید یک خودور می‌باشد که معمولاً زیاد عمر نمی‌کند.

امروزه حوضه‌ی خدمات دندانپزشکی برای بیماران مسن از لحاظ اهمیت عمومی و حرفه ای، در حال رشد می‌باشد زیرا سن جامعه در حال افزایش است. جایگزین های درمانی شامل پروتزهای ثابت با ساپورت ایمپلنت باید تقریباً به همه‌ی بیماران ارائه شود. دندانپزشک تنها پس از درباره‌ی تمام گزینه های درمانی است که می تواند به طور صحیحی تمایل درونی بیمار را در به کارگیری مزایای ایمپلنت بر انگیزد.

 

 

 

از دست دادن دندان مرتبط با افزایش سن

خدمات دندانپزشکی برای بیماران سالخورده آشکارا نشان دهنده افزایش تقاضا برای حرفه‌ی دندانپزشکی است. واضح است که ویژگی های جمعیت شناسی، اقتصاد حرفه‌ی دندانپزشکی را به طرز چشمگیری تغییر داده است.

نواحی خلفی دهان غالباً نیازمند جایگزینی یک دندان هستند.

مولرهای اول، نخستین دندان‌های دائمی هستند که در دهان رویش می‌یابند و متأسفانه اغلب نخستین دندان‌هایی هستند که در نتیجه‌ی پوسیدگی، عدم موفقیت درمان اندودنتیک یا شکستگی (معمولاًمتعاقب اندودنتیک) از دست می روند. این دندان ها، مهمترین دندان‌ها در حفظ شکل قوس و طرح اکلوزالی صحیح می‌باشند. به علاوه، بیماران بالغ اغلب دارای یک یا چند روکش بوده که در نتیجه‌ی ترمیم های وسیع قبلی نیاز دارند که یکپارچگی دندان به طور کامل از طریق روکش بازسازی شود. گزارش‌های مربوط به طول عمر، نتایج متفاوتی ارائه کرده است.طول عمر متوسط در هنگام شکست 3/10سال گزارش شده است. سایر گزارش ها محدوده‌ی میزان شکست را از %3 در 23 سال تا %20 در 3 سال ارائه نموده اند. اولین علت شکست،پوسیدگی و متعاقب آن درمان اندودنتیک می باشد. به دنبال این پیچیدگی‌ها، دندان در معرض خطر کشیده شدن قرار می‌گیرد، که این حالت علت عمده‌ی از دست رفتن تک دندان خلفی در بزرگسالان می باشد. روکش به منظور جایگزینی یا بازسازی، هزینه گزافی خواهد داشت.

 

بی‌دندانی تک دندان

معمول ترین درمان انتخابی برای جایگزینی دندان خلفی منفرد، یک بریج سه واحدی است. این نوع درمان در مدت 1 تا 2 هفته انجام می شود و معیارهای شکل طبیعی، راحتی، عملکرد، زیبایی، تکلم و سلامت را تأمین می‌نماید. به خاطر این مزایا، بریج درمان انتخابی در 6 دهه گذشته بوده است. ملاحضلات استخوان و بافت نرم در ناحیه‌ی دندان از دست رفته اندک می باشد.

پوسیدگی و شکست اندودنتیک شایع‌ترین شکست پروتز هستند.بیش از %15 دندان های پایه ی بریج در مقایسه با %3 دندان­های غیر پایه که برای روکش تراش خورده­اند، نیازمند درمان اندودنتیک هستند. سلامت پریودنتال طولانی مدت دندان های پایه نیز در معرض خطر بیشتری از جمله تحلیل استخوان می‌باشد.

نتایج نامطلوب شکست بریج نه تنها شامل نیاز به جایگزینی پروتز شکست خورده می‌باشد بلکه شامل از دست رفتن پایه و نیاز به پونتیک و دندان پایه اضافی در بریج جایگزین، است. دندان های پایه بریج، به احتمال %30 در مدت 14 سال از دست خواهند رفت. %8 تا %12 دندان های پایه بریج در مدت 10 سال از بین می‌روند. شایع ترین علت از دست رفتن دندان منفرد، شکست درمان اندودنتیک یا شکستگی دندان (معمولاً پس ا زدرمان اندودنتیک) است. از آن جایی که %15 دندان های پایه نیازمند اندودنتیکس بوده و درمان ریشه در مدت 8 سال، %90موفق می باشد، بسیاری از دندان‌های پایه هنگامی که توسط پونتیک به یکدیگر اسپلینت می‌شوند، بیشتر مستعد پوسیدگی هستند. ضایعه‌ی پوسیدگی در لبه ی روکش، حتی اگر درمان اندودنتیک امکان پذیر باشد، دندان را مستعد شکست ساختمانی می‌کند.

تقریباً %80 دندان های پایه ای که برای بریج سه واحدی تراش داده می‌شوند هیچ رستوریشنی نداشته یا یک ترمیم حداقل دارند. دندانپزشک می‌تواند برای جایگزینی دندان منفرد، به جای برداشتن ساختمان سالم دندان و قرار دادن روکش بر روی دو یا تعداد بیشتری از دندان‌ها، افزایش احتمال خطر پوسیدگی، درمان اندودنتیک و اسپلینت کردن دندان ها با کمک پونتیک به یکدیگر، که با کاهش توانایی رعایت بهداشت دهان و افزایش تجمع پلاک همراه است، از یک ایمپلنت دندانی استفاده کند.