پس مانده (زباله) به موادزائد جامدي گفته مي شود كه عمدتاً به واسطه فعاليت انسان در بخش هاي مختلف كشاورزي، صنعتي ، شهري ، خدماتي ، درماني و.. توليد مي شوند .
اسنان انواع مواد را با سختي از طبيعت بدست مي آورد و به آساني آن را به زباله تبديل نموده وبه طبيعت باز مي گرداند . در گذشته بسيار دور زباله ها در يك دوره تكويني ايجاد وتبديل مي شوند .اما امروز، ديگر امكان چنين چرخه اي وجود ندارد ، زيرا ميزان زباله ها بيش از آن است كه تجزيه و تبديل آنها در يك دوره زماني مناسب ممكن باشد .
مگس ها براي تخم ريزي به مواد در حال فساد و تجزيه جلب مي شوند . رشد تخم و لارو (كرمينه) مگس ها بستگي به ميزان مواد غذايي و درجه حرارت زباله ها دارد . در شرايط و درجه حرارت مناسب رشد تخم تا مرحله مگس بالغ در طول 7 تا 8 روز انجام مي گيرد. بنابراين مد ت ماندن زباله در مرحله جمع آوري و حمل و نقل بايستي كمتر از اين مد ت باشد مجهز كردن ظروف جمع آوري زباله – چه زباله دانهاي خانگي و چه جايگاههاي موقت زباله – به سرپوش و نيز بهداشتي كردن محل دفع زباله مي تواند تا حدود 90 درصد موجب جلوگيري از توليد مگس شود. همچنين انباشته كردن زباله ها در فضاي آزاد موقعيت مناسبي را براي تكثير مگس ها ايجاد مي كند .
در بسياري از موارد در زباله هاي شهري غذا ، آب و پناهگاه وجود دارد كه براي توليد مثل و ازدياد جمعيت موشها بسيار مناسب است .
تخليه مواد زايد جامد (زباله ها) در محل هاي نامناسب ، بوسيله جريان آب هاي سطحي اعم از جويبارها ، رودخانه ها و آب هاي حاصل از بارندگي ، به نقاط مختلف منتقل شده و باعث انتشار آلودگي مي شود.
زباله هاي شهري در آخرين مرحله دفع به خاك يا آب منتقل مي شوند. مواد موجود در زباله ها در تبادل آب و هوا در خاك اختلال ايجاد مي كند.
بر اثر انباشته شدن زباله ها در فضاي آزاد و در فصلهاي گرم سال ، گازهايي (مانند 4 CH . 2 SH 2 CO و CO ) توليد مي شود كه اين گازها با وزش باد به فضاي شهرها وارد مي شوند.
¡شيوه جمع آوري ، حمل و نقل و دفع زباله از محل زندگي انسان بايد به طريقي باشد كه تأثير خطرات ناشي از آن در سلامت انسان به حداقل ممكن كاهش يابد.
دفن بهداشتي زباله
تخليه زباله در سطح شيار محل دفن و پوشش آن با خاك ، و سپس تسطيح و فشردن آن ، هواي موجود در ميان زباله را به حداقل مي رساندو اين امر به همراه افزايش درجه حرارت در قشرهاي زيرين زباله ، موجب نابودي كرمينه (لارو) حشرات و يا عدم تكامل ورشد آنها خواهد شد.
دفن زباله و پوشش سريع و كامل زباله ها پس از تخليه در محل دفع ، بايد به طور كامل و صحيح انجام پذيرد تا پرندگان از اجزاي زباله ها تغذيه نكنند . جستجوي غذا در ميان زباله ها توسط پرندگان موجب انتشار بسياري از باكتريهاي مضر در طبيعت مي شود.
بسياري از امراض مثل اسهالهاي آميبي و باسيلي ، تراخم ، حصبه ، شبه حصبه ، وبا ، سل ، جذام ، طاعون و سياه زخم بوسيله مگس شايع مي شود.
وجود غذاي كافي در لابه لاي زباله ها زمينه را براي رشد و تكثير بيش از حد جانوران موزي مانند موش و سگهاي ولگرد ، گربه و سوسك مهيا مي كند.
مگسها با نشستن روي زباله مدفوع و كثافات ، ميكروبهاي مختلف را به وسيله موهاي چسبنده و مژكهاي فراوان بدن خود جذب مي كنند و آنها را از طريق تماس مستقيم با بدن انسان و يا مواد غذايي مورد مصرف انسان ، به بدن وي منتقل مي كنند و موجب بروز انواع بيماريها در انسان مي شوند.
¡دفن بهداشتي زباله در كاهش جمعيت مگسها و ديگر حشرات موذي و دفع خطر موشها نقش مهمي دارد.
با انتقال زباله ها به محل هاي مناسب ويژه و دفن آنها در دل خاك ، مي توان از انتشار باكتريهاي بيماريزا و رشد و تكثير مگس و ديگر جانوران موذي جلوگيري كرد و كليه زشتي ها ي زباله ها در طبيعت را نيز پوشاند.
خطرات دفن زباله
مهمترين خطر دفن زباله ، آلوده شدن آبهاي سطحي و زير زميني توسط آن است . در صورتي كه زباله در گودالي دفن شود كه آب سطحي در نفوذ به عمق زمين با آن برخورد كند و يا آب زير زميني در حركت جانبي خود با آن تماس پيدا كند ،شيرابه به وجود مي آيد كه علاوه بر آنكه يك مايع سمي است ، احتمال دارد آلاينده هاي باكتريايي را نيز با خود حمل كند.
جمع آوري و دفع بهداشتي زباله ها از افزايش سگهاي ولگرد ، موش ، سوسك ، مگس و ميكروبهاي بيماريزا درمحيط زندگي انسان پيشگيري مي كند.
تهيه كود از زباله
تهيه كود با استفاده از زباله خانگي و فضولات دامداري ها و ضايعات كشاورزي در پاكيزگي محيط و بهداشتي كردن محيط زندگي و زيبايي محيط زيست نقش مهمي دارد . كودي كه از بازيافت زباله بدست مي آيد ، «كمپوست» ناميده مي شود كه نوعي كود آلي (غير شيميايي ) است. و در تغذيه گياه نقش مهمي دارد.