دانلود مقاله حفاظت در برابر پرتوهاي يونساز و ايمني منابع پرتو با فرمت ورد ودر 48 صفحه قابل ویرایش

قسمتی از متن مقاله

فهرست

1_مقدمه

2_فصل اول :تعاريف

3_فصل دوم:اهداف ولزوم حفاظت در برابر پرتو های یونساز

4_فصل سوم:ساختار طراحي شيلد

5_فصل چهارم :آثاربيولوژيك وعوارض ناشي از پرتوهاي يونساز

6_فصل ششم: استانداردهای پایه حفاظت در برابر پرتووهای یونساز و ایمنی منابع پرتو وحدود دز

7-منابع

مقدمه :

یکیاز عوامل زیانآورمحیط کار، پرتوهای یونساز می باشند که می توانند سبب ایجاد آسیب های جدی و برگشت ناپذیر و غیر قابل درمان، در نزد افرادی که به نحوی با پرتو سر و کار دارند و یا افرادی که جهت تشخیص و درمان مراجعه می نمایند، شود. تماس با مقداربیش از حد مجاز پرتوهای یونساز می تواند اثراتی روی دستگاه خونساز، دستگاه گوارش، سیستم اعصاب مرکزی و در نهایت کل بدن بگذارد یا ممکن است آثار آن در نسل های بعدی ظاهر شود. استفاده صحیح و مناسب از وسائل حفاظت فردی در رعایت مقررات و آئین نامه های موجود در امر حفاظت ساختمان که درآن دستگاههای مولد یامنبع پرتوهای یونساز قرار دارندمیتواند تا حد زیادی این اثرات و آسیب ها را کاهش دهد.

لذاآگاهی ،آشنایی و کاربرد این دستورالعمل ها توسط کارکنان باپرتو، میتواند نقش مهمی در حفاظت پرتوها ایفاکند. اگر این افراد آگاهی لازم را نداشته باشند در نتیجه رفتار بهداشتی آنها صحیح نبوده و ممکن است باعث آسیب رساندن به خود و یا به افرادی که جهت تشخیص یا درمان بیماری مجبور به استفاده از پرتوها هستند، گردند. پس میزان آگاهی این افراد امری لازم و ضروری می باشد.

در صورتی که میزان دور دریافتی نسبتاً زیاد باشد اثرات قطعی پدیدار می شود و اثرات احتمالي ممکن است در تمام سطوح پرتوگیری رخ دهد که از عواض آن سرطان ها و تأثیرات ژنتیکی به نسل های آینده می باشد.

پس ازآنکه خطرات پرتوهای يونيزان آشکار گردید در اوایل قرن بیستم میلادی استانداردها و محدودیت یابی دراستفاده از اینگونه پرتوها مقرر گردید.

یکی از اولین سازمانهایی که استانداردهایی جهت استفاده از پرتو ارائه نمود کمیسیون بین المللی حفاظت در رادیولوژی ICRP بود. در ایالات متحده سازمان NCRP وظیفه اصلی وضع استاندارد از طریق انتشاراتی متفاوت باICRP را بر عهده دارد. یکی از آژانس هایی که در آمریکا دارای قدرت جهت وضع قوانین می باشد NRC است.

فصل‌ اول‌

تعاريف‌

پرتوهاي‌ يونساز: پرتوهاي‌ يونساز پرتوهاي‌ الكترو مغناطيسي‌ يا ذره‌اي‌ هستند كه‌ بتوانند هنگام‌ عبور از ماده‌ يون‌هايي‌ توليد نمايند كه اين‌ اصطلاح‌ شامل‌ پرتوهاي‌ حاصل‌ از مولدهاي‌ اشعه‌ ايكس‌ و شتاب‌ دهنده‌هاي‌ ذرات‌ و همچنين‌ تابش‌هاي‌ حاصل‌ از مواد راديواكتيو و راكتورهاي‌ اتمي‌ خواهد بود.

پرتو يا ذرات يونساز را مي‌توان بدو دسته تقسيم نمود:

1- پرتوها يا ذرات يونساز مستقيم(Directly Ionizing Radiation) شامل كليه ذرات باردار مانند الكترون, پروتون, آلفا و غيره كه مستقيماً محيط را يونيزه مي‌كنند.

2- پرتوهاي يونساز غيرمستقيم(Indirectly Ionizing Radiation)‌ شامل نوترونها و فوتونها, اين پرتوها يونسازي محيط را بطور غيرمستقيم انجام مي‌دهند, يعني ابتدا ذرات ثانويه بارداري مانند الكترونها را بوجود مي‌آورند و سپس ذرات باردار عمل يونيزاسيون را انجام مي‌دهند.

ماده‌ راديواكتيو: ماده‌ راديواكتيو به‌ ماده‌اي‌ اطلاق‌ مي‌شود كه‌ حداقل‌ از يك‌ عنصر شيميايي‌ راديواكتيو طبيعي‌ يا مصنوعي‌ تشكيل‌ شده‌ يا آنكه‌ محتوي‌ چنين‌ عنصري‌ باشد.

چشمه‌ بسته‌: چشمه‌ بسته‌ عبارت‌ است‌ از ماده‌ راديواكتيوي‌ كه‌ بطور جدانشدني‌ با فلزي‌ آميخته‌ شده‌ يا آنكه‌ در كپسول‌ يا ظرفي‌ مشابه‌ آن‌ جا گرفته‌ باشد و براي‌ جلوگيري‌ آلودگي‌ ناشي‌ از سايش‌ ماده‌ راديواكتيو (در محل‌ نگهداري‌ يا محل‌ كاري‌) داراي‌ مقاومت‌ كافي‌ باشد.

چشمه‌ باز: چشمه‌ باز عبارتست‌ از ماده‌ راديواكتيوي‌ كه‌ هنگام‌ استفاده‌ از آن‌ در شرايط‌ عادي‌ امكان‌ جلوگيري‌ از پخش‌ آن‌ نباشد.

تركيب‌ نورزا: تركيب‌ نورزا(لومينسانت‌) تركيبي‌ است‌ كه‌ حاوي‌ ماده‌ راديواكتيو باشد.

خطر پرتو زدگي‌: خطر پرتوزدگي‌ خطري‌ است‌ كه‌ از تشعشعات‌ يونساز ناشي‌ شده‌ و براي‌ سلامتي‌ بدن‌ زيان‌ آور باشد. اين‌ خطر ممكن‌ است‌ از يك‌ منبع‌ خارجي‌ و يا از مواد راديواكيتو موجود در بدن‌ حاصل‌ شود.

پرتوگيري‌ خارجي‌: پرتوگيري‌ بدن‌ از منابع‌ خارج‌ از خود پرتوگيري‌ خارجي‌ ناميده‌ مي‌شود.

پرتوگيري‌ داخلي‌: پرتوگيري‌ بدن‌ ازمنابع‌ واقع‌ دردرون‌ خودپرتوگيري‌ داخلي‌ ناميده‎مي‌شود.

حفاظت‌ كافي‌: عبارتست‌ از حفاظت‌ در برابر پرتوهاي‌ يونساز به‌طوري‌كه‌ ميزان‌ اشعه‌ واصل‌ (ناشي‌ از منابع‌ دروني‌ يا بيروني‌) به‌ هر شخص‌ از حداكثر دزهاي‌ تعيين شده تجاوز ننمايد.

منطقه‌ خطر: منطقه‌ خطر منطقه‌ ايست‌ كه‌ در آن‌ خطر پرتوزدگي‌ موجود باشد.

منطقه‌ تحت‌ مراقبت‌: منطقه‌ تحت‌ مراقبت‌ منطقه‌ ايست‌ كه‌ به‌ علت‌ وجود پرتوها به‌وسيله‌ شخص‌ واجد صلاحيتي‌ نظارت‌ مي‌شود.

نوار پرتو قابل‌ استفاده‌: نوار پرتو قابل‌ استفاده‌ قسمتي‌ از تابش‌ است‌ كه‌ از هر گونه‌ كوليماتور (ديافراگم‌ ساده‌ يا مخروطي‌ كه‌ منظور باريك‌ نمودن‌ پرتوها بكار مي‌رود) بگذرد.

تابش‌ هرز: تابش‌ هرز عبارتست‌ از هر گونه‌ تابشي‌ از درون‌ يك‌ پوشش‌ محافظ‌ كه‌ خارج‌ از نوار پرتو قابل‌ استفاده‌ باشد.

پوشش‌ محافظ‌: غلاف‌ لوله‌ اشعه‌ ايكس‌ و يا غلاف‌ چشمه‌ بسته‌ است‌ كه‌ به‌ منظور كاهش‌ تابش‌ هرز بكار برده‌ مي‌شود.

پرتوهاي‌ زمينه‌: پرتوهاي‌ زمينه‎پرتوهاي‌ يونسازي‌هستند كه‌ دراندازه‌گيري‌ منظور نمي‌شود.

پرتوگيري‌ طبيعي‌:پرتوهاي‌ يونساز كه‌بدن‌ ازمنابع‎طبيعي(مانند پتاسيم‌ راديواكتيو موجود در بدن‎راديواكتيويته‌ محيط‌ و تابش‌هاي‎كيهاني‌)دريافت‎مي‌دارد پرتوگيري‌ طبيعي‌ ناميده‌ مي‌شود.

لايه‌ نيم‌ جذبي‌: لايه‌اي‌ از ماده‌ معيني‌ است‌ كه‌ در سر راه‌ يك‌ نوار يونساز قرار مي‌گيرد و شدت‌ نوار پرتو را به‌ نصف‌ تقليل‌ مي‌دهد.

دز اشعه‌: عبارتست‌ از شدت‌ تابش‌ در هر نقطه‌ بر اساس‌ خواص‌ يونسازي‌ آن‌ تابش‌.

رنتگن‌: عبارتست‌ از واحد دز اشعه‌ كه‌ انتشار ذره‌اي‌ حاصل‌ از آن‌ اشعه‌ در يك‌ سانتي‌ متر مكعب‌ هواي‌ خشك‌ در شرايط‌ متعارف‌ يون‌هايي‌ ايجاد كند كه‌ قابل‌ يك‌ واحد الكتروستاتيك‌ الكتريسته‌ مثبت‌ يا منفي‌ باشد.

دز جذب‌ شده‌: عبارت‌ از مقدار انرژي‌ است‌ كه‌ واحد جرم‌ جسم‌ پرتوگير در نقطه‌ مورد نظر از پرتوهاي‌ يونساز (صرفنظر از نوع‌ تابش‌) دريافت‌ مي‌دارد.

راد (Rad) : واحد دز جذب‌ شده‌ است‌ كه‌ معادل‌ 100 ارگ‌ براي‌ هر گرم‌ ماده‌ مي‌باشد.

تأثير نسبي‌ بيولوژيكي‌: ضريبي‌ است‌ كه‌ براي‌ مقايسه‌ اثر بخشي‌ دز جذب‌ شده‌ ناشي‌ از انواع‌ مختلف‌ پرتوها بكار مي‌رود و به‌ R.D.E نمايش‌ داده‌ مي‌شود.

دز R.B.E : عبارتست‌ از حاصل‌ ضرب‌ دز هر پرتو بر حسب‌ راد در ضريبي‌ كه‌ به‌ موجب‌ قرارداد براي‌ تأثير نسبي‌ بيولوژيكي‌ آن‌ پرتو تعيين‌ شده‌ است‌.

رم‌ Rem : عبارتست‌ از حاصل‌ ضرب‌ دز جذب‌ شده‌ هر پرتو در R.B.E مربوط‌ به‌ آن‌ پرتو.