دانلود مقاله بررسی اثرات زیست محیطی گردشگری با فرمت ورد ودر 46 صفحه قابل ویرایش

قسمتی از متن مقاله

چکیده

به طور كلي اثرات زيست محيطي به تغيير فيزيكي، شيميايي، بيولوژيكي، اجتماعي و اقتصادي محيط زيست بر اثر يك يا چند فعاليت اطلاق مي گردد و شناسايي اثرات زيست محيطي بخش عمده و اصلي را در روند مطالعات زيست محيطي تشكيل مي دهد. طرح ها و پروژه هاي گردشگري در مراحل آماده سازي، اجرا و بهره برداري دربرگيرنده فعاليت هاي متعددي است كه محيط زيست را تحت تاثير قرارمي دهد. بنابراين در انجام مطالعات ارزيابي زيست محيطي، شناسايي اين گونه اثرات مدنظر مي باشد وشامل اثرات بر روی خاک ، پوشش گیاهی ، کاربری زمین ، آب ، حیات وحش است. جمع بندی نتایج حاصل از مطالعات نشان می دهد انواع آلودگي هاي زيست محيطي مانند تخريب اراضي زراعي و باغي ، تخريب چشم انداز ساحل وروستا ، انباشت زباله و افزايش ساخت و ساز بي رويه ، آلودگی آب ، ركود فعاليت هاي كشاورزي و دامداري ، ایجادآلودگی صوتی ، دست اندازی به حریم منابع طبیعی نظیرجنگل ودریا در منطقه مورد مطالعه از جمله اصلي ترين پيامدهاي منفي گردشگري بوده است.

بنابراین، در این مطالعه سعی شده است تا اثرات زیست محیطی گردشگری درمناطق مختلف مورد بررسی قرار گیرد.

کلید واژه: اثرات زیست محیطی، گردشگری، آلودگی آب ، آلودگی خاک، آلودگی صوتی

1-1 مقدمه

به طور كلي اثرات زيست محيطي به تغيير فيزيكي، شيميايي، بيولوژيكي، اجتماعي و اقتصادي محيط زيست بر اثر يك يا چند فعاليت اطلاق مي گردد و شناسايي اثرات زيست محيطي بخش عمده و اصلي را در روند مطالعات زيست محيطي تشكيل مي دهد. طرح ها و پروژه هاي گردشگري در مراحل آماه سازي، اجرا و بهره برداري دربرگيرنده فعاليت هاي متعددي است كه محيط زيست را تحت تاثير قرارمي دهد. بنابراين در مطالعات ارزيابي زيست محيطي اين طرح ها شناسايي اين گونه اثرات مدنظر مي باشد. بر اين اساس ابتدا كليه فعاليت هاي طرح-برنامه و روش كار- نوع منابع و نيروي انساني و ماشين آلات و محل و زمان اجرا هريك از فعاليت ها بر اساس توضيحات بخش هاي قبلي مشخص مي شود. همچنين بررسي گسترده اي از محيط زيست فيزيكي و زيستي- اقتصادي- اجتماعي، فرهنگي وزيباشناختي محدوده طرح و عوامل زيست محيطي تاثيرپذير بر اساس توضيحات بخش هاي قبلي بر حسب نياز تهيه مي گردد. تا اين مرحله هنوز كار اساسي و اصلي ارزيابي اثرات زيست محيطي شروع نشده بلكه بيشتر يك سري عمليات بررسي و جمع آوري اطلاعات پايه و اساسي براي ارزيابي اثرات زيست محيطي انجام شده و بخش هاي اصلي ارزيابي اثرات از اين مرحله به بعد مي باشد.

شناسايي اثرات زيست محيطي، تاثير متقابل اثرات و بالاخره بررسي كمي و كيفي اثرات و بحث و نتيجه گيري در مورد تغييرات اساسي در ويژگي هاي زيست محيطي و همچنين تعيين روش هاي اصلاحي براي كاهش اثرات زيست محيطي و مديريت پايش اينگونه اثرات درمراحل بعدي قرار مي گيرد. هدف نهايي از انجام موارد فوق دسترسي به نوعي پروژه است كه جوابگوي حد بهينه از اهداف طرح بوده وهمچنين نشان دهنده بهترين انتخاب از نظر اندازه و ظرفيت، تكنولوژي و مهندسي، طراحي، مواد اوليه، منابع انرژي و نحوه اجرا، مديريت و بهره برداري باشد.

اثرات و پيامدهاي زيست محيطي فعاليت هاي پيشنهادي در اين بخش بايد به طور منطقي مورد بحث و بررسي قرار گيرد. منظور از اثرناشي از پروژه تغيير در ويژگي هاي زيست محيطي به صورت سريع و آني است و منظور از پيامدهاي ناشي از پروژه تغييرات مستقيم و غيرمستقيم خصوصيات و ويژگي هاي زيست محيطي موجود در طول زمان مي باشد.

آثار و پيامدها ممكن است مثبت يا منفي بوده و منافع يا مضراتي را در برداشته باشد. اين موارد بايد مورد شناسايي قرار گرفته و اهميت هرنوع اثر با پيامد مشخص شده و منافع و مضار آن به طور مستند و منطقي تشريح گردد. توجه به تجزيه و تحليل دقيق و منطقي اطلاعات بسيار مهم است. در صورت عدم توجه به اين مورد نتايج بررسي ها منجر به تهيه گزاراشي فني خواهد شد كه صرفاً به گردآوري اطلاعات پايه به جاي آناليز آنها متكي مي باشد. به عنوان مثال در مورد سطح تمركز آلودگي و مواد زائد در صورت انجام يك پروژه، پيش بيني ها با تاكيد بر احتمال تجاوز سطح تمركز آلودگي ها و مواد زائد از يك حد قابل قبول و استاندارد تعيين شده انجام مي گيرد و به ارزيابي پيامدهاي احتمالي آن براي انسان و اكوسيستم توجهي نمي گردد.

در شناسايي آثار و پيامدهاي زيست محيطي طرح ها و پروژه هاي گردشگري توجه به محدوده اكولوژيكي و همچنين محدوده اقتصادي - اجتماعي طرح و همچنين تاثير ساير فعاليت ها و طرح هاي منطقه اي بر فعاليت هاي پروژه مورد مطالعه و تشديد آثار و پيامدها و بالعكس تاثير آين پيامدها بر روي ساير فعاليت هاي موجود در منطقه ضروري است. در تشريح و بررسي آثار و پيامدهاي زيست محيطي طرح لازم است فعاليت هاي مرحله اجرا و بهره برداري تفكيك شده و بنابراين در مورد آثار و پيامدهاي زيست محيطي هر مرحله و همچنين اقدامات اصلاحي و مديريت و پايش هر يك از مراحل جداگانه بحث شود. براي شناسايي آثار و پيامدهاي پروژه، شناخت عوامل زيست محيطي تاثير پذير در اثر فعاليت هاي طرح و تاثير فعاليت هاي مختلف طرح بر عوامل زيست محيطي و نهايتاً جمع بندي و تجزيه و تحليل منطقي نتايج ضروري است. در ادامه عوامل زيست محيطي كه به منظور شناسايي اثرات زيست محيطي در مطالعات ارزيابي زيست محيطي طرح هاي گردشگري بايد مورد توجه قرار گيرد به صورت كلي بيان مي شود.(1)

2-1- بررسي آثاروپيامدهاي گردشگري  برروي محيط زيست:

1-2-1- خاك

در بسياري از طرح هاي توسعه گردشگري قسمتي از فعاليت هاي طرح به ساخت وبناي هتل ، مهمانسرا و اماكن اقامتي ، تهيه امكانات زيربنايي مانند گسترش شبكه راه ها و خطوط انتقال آب و انرژي و همچنين ساخت تاسيسات تفريحي مختلف و ساير فعاليت هاي انسان ساخت اختصاص مي يابد. اين فعاليت ها در مرحله آماده سازي و اجرا نياز به خاكبرداري و خاكريزي ،گودبرداري، تسطيح زمين، حفاري، پاكتراشي انبوه پوشش گياهي و درختان، رفت وآمد ماشين آلات و تجهيزات ،حصاركشي، لايروبي و ... دارد . هر يك از اين فعاليت ها باعث فرسايش خاك ، كاهش حاصلخيزي و ظرفيت نگهداري آب و تغيير بافت و ساختمان خاك ، افزايش تراكم و وزن حجمي خاك مي گردد. علاوه بر فعاليت هاي فوق كه در مرحله آماده سازي و اجرا صورت مي پذيرد فعاليت هاي مرحله بهره برداري و همچنين فعاليت هاي گردشگري در محيط هاي طبيعي كه نياز به ايجاد محيط هاي انسانساخت كمتري احساس مي شود نيز باعث ايجاد اثرات و پيامدهايي بر روي شرايط و خصوصيات خاك خواهد شد.

استفاده هاي مرتبط با گردشگري و رفت و آمد گردشگران باعث كاهش سطح افق آلي خاك و فشردگي موادمعدني خاك مي گردد و اين فشردگي باعث كاهش ماكروپروزينه خاك و كاهش نفوذپذيري آب و در نتيجه كاهش تهويه و حركت آب در خاك مي گردد. تغييرات فوق در خصوص خاك تاثير نامطلوب بر رشد و مقاومت گياهان دارد. همچنين جوامع زيستي و موجودات موجود در خاك به دليل كاهش تهويه خاك و در نتيجه كمبود اكسيژن و افزايش CO₂ دچار اختلال مي گردند . فعاليت هاي آماده سازي به موازات فعاليت هاي ساخت و ساز علاوه بر تغيير و تبديل چشم انداز، دگرگوني نيمرخ خاك ، تغيير پستي و بلندي و تغيير زهكش ، باعث افزايش توان بالقوه رانش زمين و فرسايش خندقي به خصوص در نواحي با شيب زياد و پوشش گياهي كم مي گردد. ميزان اين تغييرات بخصوص فرسايش خاك در مناطق شيبدار چشمگيرتر مي باشد .

در ميان تغييرات ايجاد شده در مورد خاك ، فرسايش به عنوان جدي ترين اثر مورد توجه است زيرا فرسايش ذاتاً برگشت ناپذير و غير قابل تجديد بوده و نرخ بازگشت به ويژه با توجه به فاكتورهايي از قبيل مقدار فعاليت موجودات زنده ،طول فصل رويش و طبيعت منطقه ، نوسانات دما و رطوبت، بسيار متفاوت و نياز به زمان بسيار طولاني دارد در صورتي كه ساير اثرات ممكن است در طول يك دهه اصلاح گردد يا برخي از اثرات ممكن است در اثر فعاليت هاي اصلاحي و مداخلات انساني سريعتر ترميم گردد. فرسايش همچنين به عنوان يكي از بزرگترين عوامل تهديد محيط زيست ساحلي تلقي مي گردد. طرح هاي توسعه گردشگري و فعاليت هاي مرتبط با آن در مرحله ساخت وساز ، تسطيح ساحل و ساحل سازي ، بهره برداري و همچنين استخراج شن و ماسه از سواحل و مصب رودخانه هاي ورودي باعث تشديد فرسايش ساحلي و تغيير خطوط ساحلي مي گردد. استعداد بروز اثرات براساس نوع خاك و فاكتورهاي محيط متفاوت است . افزايش تراكم و كوبيدگي در خاك هاي با بافت نرم ، خاك هايي با تنوع وسيع در اندازه ذرات و خاك هاي با مواد آلي كم چشمگيرتر است در حاليكه فرسايش در خاك هاي با بافت همگن به ويژه در صد بالاي سيلت و شن نرم و مواد آلي كمتر محسوس مي باشد و همچنين فرسايش در مناطق شيبدار و خاك هاي كم عمق و مناطق بدون پوشش گياهي و مناطق داراي رواناب، شديدتر مي باشد.

2-2-1- پوشش گياهي

تاثير فعاليت هاي طرح هاي گردشگري بر روي پوشش گياهي به دو صورت مستقيم و غير مستقيم قابل مشاهده و بررسي است. فعاليت هاي مرحله آماده سازي، ساخت و ساز و اجرا و احداث زيرساخت ها از جمله شبكه راه ها، گذرگاه ها و راه هاي جنگلي، پياده روها، سايت هاي پاركينگ، مناطق كمپينگ و خورگشت، مراكز خريد، مراكز پذيرايي و اقامتي و همچنين محل هاي دفن پسماند و پساب و غيره بيشتر به صورت مستقيم درطي فرآيند پاكتراشي و از بين بردن وسيع پوشش گياهي براي فعاليت هاي فوق مورد توجه است. همچنين رفت وآمدگردشگران در مراحل بهره برداري باعث شكستگي و ضربديدگي پوشش گياهي و در نتيجه كاهش ظرفيت زادآوري و مقاومت گياهان مي شود و به اين ترتيب باعث از بين رفتن پوشش گياهي به صورت مستقيم مي گردد. اثرات فعاليت هاي مرحله اجرا و همچنين مرحله بهره برداري بر روي خصوصيات خاك باعث تاثير غير مستقيم بر روي پوشش گياهي مي گردد. افزايش تراكم خاك و كاهش نفوذپذيري خاك باعث كاهش آب در دسترسي گياه و همچنين كاهش توانايي گسترش ريشه در داخل خاك و درنتيجه كاهش مواد غذايي در دسترسي گياهان مي گردد.

فرسايش خاك نيز باعث ازبين رفتن سطح موادآلي خاك و خروج مواد غذايي و خاك مورد نياز پوشش گياهي مي گردد. كاهش ماكروپروزيتته خاك باعث كاهش تهويه و كاهش اكسيژن موجود در خاك و در نتيجه كاهش منطقه ريشه دواني در خاك خواهد شد . اثرات فعاليت هاي گردشگري بر روي پارامترهاي خاك به طور غير مستقيم باعث كاهش توليد مثل ظهور و استقرار گياهان جديد در سطح منطقه مي گردد. همچنين تغيير ميكروكليماي منطقه براثر فعاليت هاي گردشگري به طور غير مستقيم باعث قرار گرفتن نهال ها و گياهان نورسته در معرض گرما و سرماي بيش از حد و شرايط نامناسب مي گردد .

فرسايش موجب خارج شدن ريشه هاي گياهان از خاك و در معرض آسيب قرار گرفتن ريشه هاي گياهان مي گردد .

صدمات فيزيكي ناشي از فعاليت هاي گردشگري بر اندام هاي فوقاني گياهان و ساقه ها باعث كاهش فتوسنتز و كاهش توانايي توليد مثل گياهان مي گردد . در گياهان چند ساله كاهش عملكرد سطح فتوسنتزي در نهايت ممكن است باعث مرگ گياه گردد. تغيير رويشگاه باجايگزيني گونه هاي جديد و مقاوم به شرايط جديد در محيط و تغيير تنوع گونه اي و همچنين تغيير ساختار گونه هاي گياهي از ديگر آثار مهم توسعه گردشگري در منطقه است. به طور كلي اثرات بر روي پوشش گياهي يا به صورت پاكتراشي و از بين بردن پوشش گياهي اتفاق مي افتد كه اين مورد بيشتر در مرحله اجرا و ساخت و ساز مطرح است؛ و يا اثرات به صورت كاهش درصد پوشش گياهي، كاهش فراواني ،ارتفاع ، مقاومت و ظرفيت زادآوري گياهان در اثر تاثير فعاليت ها بر روي پوشش گياهي زمين و صدمات فيزيكي وارد بر درختان توسط گردشگران مشاهده مي شود. يكي ديگر از عوامل تخريب پوشش گياهي معرفي گونه هاي جديد و غير بومي به منطقه است. ورود اين گونه ها به طرق مختلف باعث اختلال در گونه هاي گياهي و جانوري موجود و برهم خوردن نظم اكولوژيكي منطقه مي گردد. بيشتر هتل ها و اماكن اقامتي به خصوص در نواحي ساحلي گونه هاي زينتي و غير بومي را به منظور محوطه سازي وارد منطقه مي كنند كه اين عمل باعث اختلال در گونه هاي گياهي و جانوري موجود و برهم خوردن نظم اكولوژيكي مناطق ساحلي مي گردد. در مورد اثرات بر روي گياهان آبزي تخريب گياه در اثر برخورد با پروانه قايق هاي موتوري و خروج ريشه ها از بستر و همچنين صدمات فيزيكي در اثر فعاليت هاي تفريحي وابسته به آب ديده مي شود، از اين منظر آبراهه هاي كم عرض به دليل تكرار استفاده و رفت وآمد در آنها حساس تر مي باشند.

تخريب پوشش گياهي و صدمه فيزيكي گياهان و ساير اثرات فوق الذكر تحت تاثير نوع استفاده در منطقه مي باشد . استعداد تخريب پوشش گياهي به شرايط مختلف زيست محيطي منطقه نوع گياه و خصوصيات مرفولوژيكي و فيزئولوژيكي گياه بستگي دارد . به طور مثال گياهان با ساقه هاي نرم و انعطاف پذير به خصوص در گياهان داراي ساقه هاي چوبي مقاومت بيشتري نسبت به ساقه هاي ترد و شكننده دارند . از جمله خصوصيات فيزيولوژيكي كه باعث مقاومت گياه مي شود نرخ رشد سريع و توانايي توام توليد مثل جنسي و غير جنسي مي باشد. نرخ تخريب و تاثير اثرات در گونه هاي درختي بالغ با پوست نازك بيشتر است . همچنين شدت اثرات در مناطقي كه خاك ضخامت كمي داشته و استعدا فرسايش يا تخريب در آن زياد است به طور قابل ملاحظه اي افزايش مي يابد.

3-2-1- كاربري زمين

تغيير كاربري زمين به معني تغيير روش استفاده انسان از زمين است . توسعه زيرساخت هاي گردشگري اغلب عامل مهم در تغيير كاربري زمين بخصوص در مناطق ساحلي محسوب مي شود. زمين براي ساخت تسهيلات پذيرايي ، حمل و نقل ، بندرگاه قايق هاي تفريحي ،تجهيزات تفريحي (تله كابين ، تاسيسات بالابر اسكي و تاسيسات بازي كودكان و ...) و ساير فعاليت هاي طرح گردشگري كه در بخش هاي قبلي به آن اشاره شد تغيير مي كند. اين روند باعث تبديل خاك ها و زمين هاي مناسب براي كشاورزي و همچنين جنگل ها و ساير ممنابع طبيعي به ساير كاربري ها مانند شهرسازي و احداث تاسيسات خدماتي و اقامتي و ساير توسعه هاي پي آيند توسعه گردشگري مي گردد . اتفاق افتادن اين تغييرات خود باعث تقاضاي بيشتر زمين براي دفن زباله و تخليه فاضلاب هاي توليدي مي گردد و به اين صورت بخش وسيعي از زمين ها ، توان بالقوه و كارايي خود را از دست داده و همچنين بسياري از تالاب ها و رودخانه هاي محدوده طرح نقش زهكش فاضلاب توسعه هاي ايجاد شده را ايفاء مي كنند. اگر رشد و توسعه فعاليت هاي گردشگري و توسعه هاي پي آيند بدون مطالعه و برنامه ريزي ادامه يابد بين فعاليت ها و كاربري نامتعادل زمين تضاد رخ مي دهد. تغيير كاربري پيامدهاي نامطلوبي براي تنوع زيستي به همراه داشته و باعث كاهش ظرفيت اكوسيستم براي برآورد نيازهاي اساسي انسان مي گردد. با اين وجود پيامدهاي تغيير زمين از لحاظ كيفي در موقعيت هاي جغرافيايي مختلف ، متفاوت خواهد بود . در ارتباط با تنوع زيستي ، توسعه ي زيرساخت هاي گردشگري بيشترين اثرات را در جزاير با دامنه ي عمل كم و جايي كه گونه هاي اغلب ، آندميك و حساس نسبت به تغييرات زيست محيطي هستند در پيخواهد داشت.

4-2-1- آب

تغيير كيفيت آب يكي از اثرات مهم فعاليت هاي طرح هاي گردشگري در مرحله آماده سازي ، اجرا و بهره برداري محسوب مي شود. كيفيت آب از دو جنبه ورزش هاي آبي و آب آشاميدني در طرح هاي گردشگري مورد استفاده قرار مي گيرد و از اين لحاظ در مقايسه با ساير اثرات به صورت مستقيم و واضح تر با سلامتي انسان ارتباط دارد .